Ochrona dzieci
STANDARDy OCHRONY DZIECIW DUSZPASTERSTWIE PARAFIALNYM
Preambuła
Niniejszy dokument stanowi realizację obowiązku prawnego dotyczącego wprowadze-nia we wszelkich instytucjach, w których przebywają dzieci, standardów ich ochronyprzed krzywdzeniem [ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy Kodeks ro-dzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606)]. Treść do-kumentu jest wzorem, który może być wykorzystany przez osoby odpowiedzialne zaróżne formy duszpasterstwa parafialnego, do tworzenia własnych standardów ochronydzieci uwzględniających specyfikę danej parafii. Opracowując dokument, braliśmy poduwagę wytyczne zarówno prawa państwowego, jak i kościelnego.WstępW oparciu o inicjatywy i dyskusje międzynarodowe, raporty z badań na temat sytuacjidzieci w Polsce oraz coraz wyraźniejsze zaniepokojenie opinii publicznej postulat opra-cowania ogólnopolskiej strategii ochrony dzieci przed przemocą w naszym kraju docie-rał do świadomości społecznej w latach 2016-2018 w kierunku opracowania i wdrożenia„Narodowej strategii walki z przemocą wobec dzieci”. We wnioskach różnych środo-wisk podkreślano, że potrzebne są działania oparte na wiedzy, empatii, dobrej diagno-zie i skoordynowanym zarządzaniu. Uznawano, że obok zagrożeń, na jakie narażonesą dzieci i przed którymi należy je chronić, należy skoncentrować uwagę na szukaniutakich form wspierania i ochrony dzieci oraz reagowania na przemoc, które nie tylkobędą zabezpieczały je przed dalszą przemocą, lecz także stworzą warunki do świadome-go ich udziału w budowaniu bezpiecznych środowisk, czyli wyrzeczenia się wszelkiejprzemocy wobec słabszych. Strategia, jaka wyłaniała się z dyskusji, zmierzała do usys-tematyzowania działań na rzecz dzieci, rozproszonych w licznych aktach prawnych,w spójny program działań realizowanych wszędzie tam, gdzie przebywają dzieci, gdziesię uczą, doskonalą swoje umiejętności artystyczne i sportowe, gdzie otrzymują pomocw rozwoju duchowym i religijnym.Aby ta strategia mogła się stać obowiązującym prawem w społeczeństwie, któregowrażliwość została stępiona podziałami uniemożliwiającymi wspólne i spójne działania,potrzeba było szoku spowodowanego śmiercią Kamilka z Częstochowy. Jego gehennadziała się pośród niezdolności otoczenia do rozpoznania krzywdzenia i do adekwatnegoreagowania na nie. To jego śmierć przyspieszyła niemal jednomyślne przyjęcie jeszczeprzed październikowymi wyborami do Sejmu rozwiązań zawartych w tzw. Ustawie Ka-milka. Ta ustawa zrodzona z odruchu solidarności ponad wszystkimi podziałami zostałabezzwłocznie przyjęta przez Kościół. Odpowiedź pasterzy, osób duchownych i kompe-tentnych świeckich od wielu lat zaangażowanych w ochronę dzieci oraz osób bezbron-nych przed przemocą sprawiła, że Kościół jako jedna z pierwszych instytucji postanowiłprzyjąć i wdrożyć w swoich placówkach standardy ochrony dzieci przed przemocą. Tozaangażowanie nie jest przypadkowe. Przez nie Kościół realizuje misję powierzoną muprzez Pana, aby nie zginęło żadne z tych najmniejszych. W oparciu to tę ewangeliczną misję uznaje, że dobro dziecka jest najważniejsze. Ludzie Kościoła przyjmują nie tylkoustawową, lecz przede wszystkim moralną odpowiedzialność za ochronę i promowaniedobra wszystkich dzieci oraz zobowiązują się dołożyć wszelkich starań, aby zapewnićbezpieczne i przyjazne środowisko, w którym dzieci są szanowane i doceniane. Nie-dopuszczalne jest bowiem stosowanie przez kogokolwiek wobec dziecka przemocyw jakiejkolwiek formie. Wszyscy jesteśmy więc zobowiązani do uczenia się rozpozna-wania tych, którzy potrzebują pomocy i wsparcia oraz bezzwłocznego podejmowaniadziałań w przypadku podejrzeń lub ujawnienia okoliczności, które mogą wskazywać, żedziecku zagraża lub dzieje się krzywda. Kościół działa sprawnie i zgodnie z procedura-mi, aby zapewnić dzieciom skuteczną pomoc i wsparcie na jak najwcześniejszym etapie,przestrzegając praw dziecka wynikających z Konwencji o Prawach Dziecka. Powiedze-nie: „Gdzie kończy się wiedza, zaczyna się przemoc” wyznacza cel standardów. Posia-dając odpowiednią wiedzę i mając świadomość zagrożeń, Kościół może w odpowiednisposób zapobiec krzywdzie i skutecznie ochronić przed nią dzieci oraz osoby bezbronne.
Specyfika środowiska parafialnego
Parafia, jako podstawowa komórka instytucjonalna Kościoła, wyróżnia się specyficzny-mi obszarami działania. Odprawiane są w niej liczne nabożeństwa i uroczystości orazsprawowane są sakramenty (Eucharystii, chrztu, I Komunii Świętej, bierzmowania, mał-żeństwa oraz pokuty i pojednania). W parafii żegnamy też naszych zmarłych. Odwie-dziny chorych oraz wizyty duszpasterskie dają okazję do wglądu m.in. w sytuację ro-dzinną, materialną parafian, również w kontekście zauważenia krzywdy i przemocy,a co za tym idzie dają możliwość podjęcia odpowiednich kroków zapobiegawczych lubinterwencji. W parafii funkcjonują różne grupy duszpasterskie, odbywają się zbiórkiministrantów, lektorów, próby scholi, wyjazdy parafialne z księdzem, np. pielgrzym-ki, wyjazdy z ministrantami, scholą itp. Prowadzone są często kawiarenki parafialne,świetlice. Funkcjonują kancelaria parafialna oraz media parafialne (strony www, gazet-ki, profile w mediach społecznościowych). Istnieje rada parafialna, a parafia dysponu-je i zarządza własnymi finansami. Praktykowany jest też jasny podział hierarchiczny:proboszcz, wikariusze itd. Proboszcz zazwyczaj towarzyszy parafianom przez wiele latich rozwoju religijnego. Bywa, że parafianie uczestniczą w uroczystościach związanychz życiem osobistym duszpasterzy, np. prymicje, rocznice itp. Również księża zaprasza-ni są przez parafian na uroczystości rodzinne. W parafii zatrudniane są osoby świeckielub siostry zakonne jako pracownicy parafialni lub posługujący jako wolontariusze, np.szafarz, prezes ministrantów, ceremoniarz, zakrystianin, kościelny, konserwator, gospo-dyni, grabarz itp. Dodatkowo w parafii i przy parafii funkcjonują często osoby, które po-trzebują pomocy i jej szukają, np. bezdomni czy więźniowie. Czasem też parafia użyczalub udostępniania pomieszczenia parafialne innym podmiotom zewnętrznym.To w parafii głównie toczy się życie sakramentalne wiernych, a życie rodzinnewokół celebracji roku liturgicznego. Rodzice w zaufaniu przyprowadzają swoje dziecido parafii i oczekują, że będą tam one bezpieczne. Parafianie są osobami w różnymwieku, w różnej sytuacji rodzinnej, zawodowej, a duszpasterze oraz osoby pracującena rzecz parafii mają nierzadko wgląd w ich potrzeby oraz możliwość zaradzenia im.
Z tego powodu standardy ochrony dzieci w obszarze parafialnym poszerzone zosta-ły o ochronę osób dorosłych i nie dotyczy to wyłącznie osób zależnych, bezbronnych,lecz wszystkich. Mają one za zadanie chronić przed wszelkiego rodzaju nadużyciami,przed krzywdą, przemocą, w tym przed wykorzystaniem seksualnym. Działają w obiestrony – chronią zarówno parafian, jak i osoby duchowne, pracowników i wolontariuszyparafii.Ten szeroki zakres działalności oraz wielość osób zaangażowanych w życie parafial-ne, mogących mieć dostęp do dzieci i młodzieży oraz posiadających wgląd w prywatneżycie parafian, zobowiązuje nas do szczegółowego opracowania zasad ochronnych.Sama dynamika życia parafialnego zawiera w sobie specyficzne czynniki chroniąceprzed przemocą, takie jak: poczucie sacrum, permanentna formacja, społeczne zaufa-nie, poczucie przynależności i wzajemnej odpowiedzialności, relacje oparte na zasa-dach ewangelicznych, wspólnotowość, w tym przynależność młodzieży do pozytywnejgrupy rówieśniczej oraz publiczność działań (większość aktywności dzieje się na oczachinnych), w tym nadzór rodziców. Dodatkowo, przy okazji np. nagłych wezwań do cho-rych lub podczas wizyt duszpasterskich, istnieje możliwość dostrzeżenia specyficznychpotrzeb parafian lub deficytów, w tym przemocy w obszarze rodzinnym i podjęcia od-powiedniej interwencji. Księża posługujący w parafii są często tymi osobami, do którychzwracają się o pomoc osoby doświadczające jakiejkolwiek krzywdy, szukające wsparciai zrozumienia.Jednakże w specyficznej dynamice życia parafialnego obecne są również czynnikizagrażające, ułatwiające zaistnienie przemocy. Będą nimi np. społeczne zaufanie i auto-rytet, jakim cieszą się księża, w tym klerykalizm, a także atmosfera zależności i posłu-szeństwa hierarchii sprzyjająca zachowywaniu tajemnicy oraz brak nadzoru z zewnątrz.Wiedza duszpasterzy o życiu parafian, znajomość ich tajemnic, warunków materialnych,problemów i potrzeb oraz fizyczna obecność w ich przestrzeni prywatnej daje możli-wość manipulacji i wykorzystania, stanowi poważny czynnik zagrożenia. Niebezpiecznejest też nawiązywanie przez księży specyficznych relacji, polegających na wyróżnianiuwybranych parafian. Niedojrzałość księży czy zaangażowanych współpracowników,np. tzw. charyzmatycznych i autorytarnych liderów-celebrytów, zawsze będzie zagro-żeniem. Ewentualny brak wiedzy i kompetencji spowiedników zawsze będą sprzyjaływystąpieniu nadużyć duchowych. Z wyżej wymienionych powodów zredagowane zo-stały poniższe standardy ochrony.
Objaśnienie terminów
Osoby, ich role i funkcje w Kościele
ksiądz, prezbiter, kapłan, duchowny – ochrzczony mężczyzna, który przyjął święceniakapłańskie.
duchowieństwo, kler – (diakoni, księża, biskupi) – mężczyźni ochrzczeni, którzy przyjęli święcenia w stopniu diakonatu, prezbiteratu lub biskupie.
osoby konsekrowane – osoby, które w sposób szczególny poświęcają życie Bogu. Łączy je konsekracja, która wiąże się ze złożeniem Bogu ślubów czystości oraz najczęściej również ubóstwa i posłuszeństwa, choć zależy to od formy życia konsekrowanego. Należą do nich członkowie stowarzyszeń zakonnych oraz świeckie osoby konsekrowane.
osoba świecka – członek Kościoła katolickiego bez święceń.
biskup – biskup diecezjalny, ordynariusz ordynariatu i prałat Prałatury Personalnej Kościoła łacińskiego oraz hierarcha Kościołów wschodnich.
proboszcz – prezbiter mianowany przez biskupa diecezjalnego na urząd proboszcza.
personel kościelny – duchowny, osoba zakonna lub inna osoba zatrudniona przez Kościół na podstawie umowy, podwykonawstwa, dobrowolnie lub nieodpłatnie.
szafarz nadzwyczajny Komunii Świętej – osoba wyznaczona do udzielania Komunii Świętej, niemająca święceń.
wolontariusz – osoba, która na rzecz innych osób lub danej grupy społecznej, dobrowolnie i bezpłatnie świadczy pracę wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie. Określenie „bezpłatna” nie oznacza „bezinteresowna”, lecz „bez wynagrodzenia materialnego”.
organizator wyjazdu – osoba/podmiot uprawniony do organizacji wyjazdu dzieci – parafie, wspólnoty religijne, szkoły i placówki, przedsiębiorcy podlegający ustawie o usługach turystycznych, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki nieposiadające
osobowości prawnej.
Organizacja posługi Kościoła
diecezja – diecezja, archidiecezja, ordynariat lub prałatura personalna Kościoła łaciń-skiego i eparchia Kościoła wschodniego.
parafia – określona wspólnota wiernych, utworzona na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierzasię proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi.
duszpasterstwo, w tym duszpasterstwo parafialne – sytuacja, w której jedna osoba jestodpowiedzialna za dobro drugiej lub za wspólnotę wyznaniową. Obejmuje celebrowanie liturgii, zapewnienie porad i wsparcia duchowego, edukację, poradnic-two, opiekę medyczną i pomoc w potrzebie. Wszelka praca polegająca na nadzorzelub wychowaniu dzieci jest dziełem duszpasterskim.
duszpasterstwo pozaparafialne – duszpasterstwa, wspólnoty, grupy gromadzące młodych ludzi (młodzież licealna, studenci, młodzi dorośli), w tym wolontariaty, wakacyjne spotkania młodych (organizowane przez zakony, zgromadzenia zakonne,wspólnoty), festiwale młodzieżowe, rekolekcje wyjazdowe, wspólnoty różnychstanów, pielgrzymki piesze, pielgrzymki autokarowe, środowiska harcerskie. To dzieła, które mogą działać przy parafiach, ale mają struktury pozaparafialne.
klerykalizm – postawa wobec duchowieństwa/osoby zakonnej charakteryzująca się nad-miernym szacunkiem i przekonaniem o ich wyższości moralnej. Papież Franciszek powiedział, że ma to miejsce, gdy „duchowni czują się lepsi, [i kiedy] są daleko odludu”. Może być „wspierany przez samych księży lub przez osoby świeckie”.
Dzieci i osoby bezbronne
dziecko – osoba poniżej 18. roku życia.małoletni – w rozumieniu polskiego prawa cywilnego osoba, która nie ukończyła 18 latlub nie zawarła małżeństwa.
nieletni – w rozumieniu prawa karnego osoba, która w momencie popełnienia czynuzabronionego nie ukończyła 17. roku życia.wiek bezwzględnej ochrony – wiek niższy niż wiek zgody. Czynność seksualna z osobąw wieku ochronnym jest czynem zabronionym (wykorzystaniem seksualnym),a osoba dopuszczająca się jej i lub doprowadzająca do niej podlega odpowiedzial-ności karnej. W Polsce obecnie wynosi 15 lat.
dziecko wykorzystane seksualnie – każde dziecko w wieku bezwzględnej ochrony, jeśliosoba dojrzała seksualnie, czy to przez świadome działanie, czy też przez zanie-dbywanie swoich społecznych obowiązków lub obowiązków wynikających ze spe-cyficznej odpowiedzialności za dziecko, dopuszcza się zaangażowania dzieckaw jakąkolwiek aktywność natury seksualnej, której intencją jest zaspokojenie osobydorosłej (Standing Committee on Sexually Abused Children).
opiekun – osoba sprawująca pieczę nad dzieckiem, uprawniona do reprezentacji dziec-ka oraz posiadająca władzę prawną do dbania o interesy osobiste i majątkowe innejosoby (rodzic, rodzic zastępczy lub osoba uprawniona przez rodzica).
zgoda opiekuna – zgoda rodziców albo zgoda opiekuna, rodzica zastępczego lub opie-kuna tymczasowego. Jednak w przypadku braku porozumienia między rodzica-mi dziecka należy poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawyprzez sąd rodzinny (orzeczenie sądu opiekuńczego zastępuje zgodę rodziców).
osoba dorosła bezbronna zgodnie z art. 1 ust. 2 b) Vos Estis Lux Mundi – każda osobaznajdująca się w stanie niepełnosprawności, upośledzeniu fizycznym lub psychicz-nym albo pozbawiona wolności osobistej, która w rzeczywistości, nawet spora-dycznie, ogranicza ich zdolność zrozumienia, chęci lub przeciwstawienia się prze-stępstwu w inny sposób.
Różne formy przemocy
uwikłanie – każda relacja, w której ktoś doświadcza strachu, lęku, poczucia winy, po-czucia krzywdy, frustracji, poniżenia, zniewolenia, zależności, dominacji, niemoż-ności bycia sobą, nieszczerości, braku autentyczności, przemocy emocjonalnej, fi-zycznej, seksualnej czy ekonomicznej.
nadużycie – postępowanie lub czyn niezgodny z przyjętymi normami postępowania,a nadużywać oznacza użyć ponad miarę oraz wykorzystać coś w niewłaściwy sposób lubw nadmiernym stopniu (SJP).
nadużycie władzy – nadużycie stanowiska, funkcji lub obowiązku w celu wykorzysta-nia innej osoby. Może przybierać różne formy i obejmować sytuacje, w którychdana osoba ma władzę nad inną osobą na mocy swojego związku (np. pracodawcai pracownik, nauczyciel i uczeń, trener i sportowiec, rodzic lub opiekun i dziecko,duchowny/osoba zakonna i parafianin) i wykorzystuje tę władzę na swoją korzyść.
przemoc duchowa – odwoływanie się do przekonań religijnych i wiary osoby w celuwyrządzenia jej szkody. Może mieć negatywny wpływ na duchowość osoby po-szkodowanej, zwłaszcza gdy dopuszcza się jej osoba posiadająca duchowy autorytet i zaufanie w Kościele.
przemoc domowa – jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanienaruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające na niebez-pieczeństwo utraty życia lub zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną,wolność, w tym wolność seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznymlub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób do-tkniętych przemocą (art. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
zaniedbanie (wobec osoby dorosłej) – niezapewnienie przez opiekuna środków nie-zbędnych do życia osobie, którą się opiekuje.przemoc wobec osób starszych – pojedyncze lub powtarzające się działanie lub brak od-powiedniego działania, mające miejsce w jakimkolwiek związku, w którym ocze-kuje się zaufania, które powoduje krzywdę lub cierpienie starszej osoby.
przemoc emocjonalna (dorośli) – powszechna forma przemocy mająca miejsce w bli-skich związkach. Przemoc emocjonalna jest definiowana jako molestowanie, którema miejsce, gdy dana osoba jest poddawana zachowaniom lub działaniom mają-cym na celu jej kontrolowanie, z zamiarem wyrządzenia jej krzywdy emocjonalnejlub strachu, poprzez manipulację, izolację lub zastraszanie.
bullying – znęcanie, zastraszanie, prześladowanie werbalne, społeczne, a także fizyczne.
gaslighting – przemoc psychiczna polegająca na manipulowania drugą osobą w takisposób, że ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom, staje się zdezo-rientowana, zalękniona i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji. Jeśli mani-pulacja jest stosowana stale i metodycznie, może w końcu doprowadzić do tego, żeofiara zacznie kwestionować swoje zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulatorprzejmuje nad nią całkowitą kontrolę.
grooming (wobec dorosłego) – zachowania mające na celu izolację osoby, uczynienie jejzależną, skłonną do zaufania i bardziej podatną na agresywne zachowanie.seksizm – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć.
seksualizacja – proces, w wyniku którego wartościowanie drugiej osoby oraz siebie samego/siebie samej dokonywane jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej, uprzedmioto-wienie osoby pod względem seksualnym lub narzucanie seksualności w niewłaści-wy sposób (wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego).
cyberprzemoc – wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyj-nych – komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów społecznościowych,blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości, obraźli-wych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć ukazujących dzieckow niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking), ujawniania tajem-nic (outing) itp.
Wsparcie
Niebieska Linia – https://www.niebieskalinia.info/
procedura „Niebieskie Karty” – jest narzędziem, którego głównym celem jest zapew-nienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, obejmuje też współ-pracę przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów, które są zobowiązane doreagowania w przypadku uzyskania informacji o wystąpieniu przemocy domowej.
Przestępstwa motywowane seksualnie
przestępstwo kanoniczne wykorzystywania seksualnego – kanoniczne przestępstwawykorzystywania seksualnego popełniane przez duchownych lub osoby konsekrowane, którymi są: zmuszanie kogoś, za pomocą przemocy, groźby lub naduży-cia władzy, do wykonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; wy-konywanie czynności seksualnych z dzieckiem lub osobą bezbronną; produkcję,wystawianie, posiadanie lub dystrybucję, w tym drogą elektroniczną, pornografiiz udziałem dzieci, a także werbowanie lub nakłanianie dziecka lub osoby bezbron-nej do udziału w tworzeniu pornografii popełnione przez duchownych lub osobyzakonne, o których mowa w artykule 1 §1 a) Vos Estis Lux Mundi.
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 197-205 k.k.) – zgwał-cenie (art. 197), wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej(art. 198), seksualne wykorzystanie zależności (art. 199), seksualne wykorzystaniedziecka (art. 200), uwodzenie dziecka poniżej lat 15 z wykorzystaniem systemu te-leinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej (art. 200a), propagowanie pedofilii(art. 200b), kazirodztwo (art. 201), pornografia (art. 202), zmuszanie do prostytucji(art. 203), czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204).
Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym – rejestr obywateli polskich,którzy dopuścili się przestępstwa z pobudek seksualnych. Składa się z Rejestrupublicznego i Rejestru z dostępem ograniczonym. https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym/
Osoby dramatu
osoba pokrzywdzona – osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpo-średnio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 §1 k.p.k.).
osoby pokrzywdzone przemocą w rodzinie – osoby najbliższe, inne osoby pozostają-ce w stałym lub przemijającym stosunku zależności od osoby stosującej przemoc(art. 115 §11 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
skarżący – każda osoba składająca skargę zawierającą zarzut, podejrzenie, obawę lubzgłoszenie naruszenia prawa.podejrzany – osoba, wobec której istnieją podejrzenia popełnienia przestępstwa, ale niepostawiono jeszcze zarzutów.
oskarżony – osoba, której postawiono zarzuty karne.
przestępca seksualny – osoba, która przyznała się do wykorzystania seksualnego lub której odpowiedzialność za wykorzystanie została orzeczona przez właściwy sądi/lub procedurę kościelną.
Zespół ds. Prewencji i jego praca osoba odpowiedzialna za standardy ochrony dzieci – osoba wyznaczona przez przełożonego danego dzieła duszpasterskiego, danej grupy parafialnej, np. ministrantów,sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony dzieci.
osoba zaufana – osoba wyznaczona przez przełożonego danego dzieła duszpasterskie-go, ciesząca się zaufaniem i odpowiednio przygotowana, odpowiedzialna za przyj-mowanie zgłoszeń o zdarzeniach dotyczących przemocy.osoba odpowiedzialna za interwencję – zarządca placówki (proboszcz) odpowiedzial-ny za podejmowanie interwencji w przypadku zaistnienia przemocy.kompetencje miękkie – umiejętności psychospołeczne, np. komunikatywność,asertywność.
konflikt interesów – sytuacja (postrzegana lub rzeczywista), w której powstaje konfliktpomiędzy obowiązkami służbowymi danej osoby a jej prywatnymi interesami,który może mieć wpływ na wykonywanie tych obowiązków. Taki konflikt zazwy-czaj wiąże się z przeciwstawnymi zasadami lub niezgodnymi życzeniami lub po-trzebami i może wystąpić, gdy osoba pełni wiele ról.
lojalność środowiskowa – silna lojalność wobec danego środowiska, grupy ludzi,wspólnoty, instytucji, przełożonego itp., która może przyjmować formy pozytyw-ne, np. dochowanie tajemnicy, lub negatywne, np. niereagowanie bądź zaprzecza-nie przemocy.
dane osobowe – wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do ziden-tyfikowania żyjącej osoby fizycznej, a także poszczególne informacje, które w po-łączeniu ze sobą mogą prowadzić do zidentyfikowania tożsamości danej osoby.
Przykładowe dane osobowe: imię i nazwisko, adres zamieszkania, adres e-mailz imieniem i nazwiskiem, numer dowodu tożsamości, dane o lokalizacji, adres IP,dane przechowywane przez szpital lub lekarza, które mogą jednoznacznie wska-zywać tożsamość danej osoby.
wniosek o wgląd w sytuację rodziny – pismo może zostać złożone przez każdą osobęfizyczną i prawną, która chce, aby sąd zbadał aktualną sytuację rodzinną. Wniosek nie podlega żadnej opłacie sądowej, może być złożony w każdej chwili i w przy-padku jego odrzucenia przez sąd nie rodzi żadnych negatywnych konsekwencjiwobec wnioskodawcy.
Formy przemocy wobec dzieckaprzemoc wobec dzieci – wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub emocjo-nalnego, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub niedbałego traktowa-nia, wyzysku komercyjnego lub innego, skutkujące rzeczywistą lub potencjalnąszkodą dla zdrowia, przetrwania, rozwoju lub godności dziecka w kontekście re-lacji odpowiedzialności, zaufania lub siły. Dzieli się powszechnie na pięć podtypów: przemoc fizyczna, znęcanie się emocjonalne/psychiczne, zaniedbanie, nara-żenie na przemoc w rodzinie, wykorzystywanie seksualne. W kontekście Kościołakatolickiego ważne jest także uznanie przemocy duchowej za dodatkowy podtypprzemocy.
# przemoc fizyczna to przemoc, w wyniku której dziecko doznaje fizycznej krzyw-dy lub jest nią potencjalnie zagrożone. Krzywda ta następuje w wyniku działa-nia bądź zaniechania działania ze strony rodzica lub innej osoby odpowiedzial-nej za dziecko, lub której dziecko ufa, bądź która ma nad nim władzę. Przemocfizyczna wobec dziecka może być czynnością powtarzalną lub jednorazową.
# przemoc psychiczna i emocjonalna to przewlekła, niefizyczna, szkodliwa inte-rakcja wobec dziecka, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania. Zalicza-my do niej m.in. niedostępność emocjonalną, zaniedbywanie emocjonalne, relacjęz dzieckiem opartą na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu, nieodpo-wiednie rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z dzieckiem, niedostrzega-nie lub nieuznawanie indywidualności dziecka i jego granic psychicznych.
# zaniedbywanie dziecka to chroniczne lub incydentalne niezaspokajanie jegopodstawowych potrzeb fizycznych/psychicznych i/lub nierespektowanie jegopodstawowych praw, powodujące zaburzenia jego zdrowia i/lub trudnościw rozwoju. Do zaniedbywania dochodzi w relacji dziecka z osobą, która jest zo-bowiązana do opieki, wychowania, troski i ochrony dziecka.
# narażenie na przemoc w rodzinie – forma psychicznego znęcania się nad dziec-kiem, w której dziecko jest obecne – słyszy lub widzi – gdy inny członek rodzinydoświadcza przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej albo widzi szkodywyrządzone osobom lub mieniu w wyniku agresywnego zachowania członka rodziny.
wykorzystywanie seksualne dziecka – wykorzystanie seksualne dziecka towłączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełnizrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe roz-wojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgod-na z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzy-staniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi międzydzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze wzglę-du na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy.Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby (World HealthOrganization). Obejmuje zachowania z kontaktem fizycznym (w tym penetra-cyjne) oraz bez kontaktu fizycznego, może wtedy przybrać formę seksualizacji,robienia zdjęć lub filmów wideo przedstawiających dzieci o charakterze jedno-znacznie seksualnym, zmuszania dzieci do oglądania czynności seksualnychlub wzięcia w nich udziału lub zmuszania dzieci do uprawiania seksu lub anga-żowania się w czynności seksualne z innymi dziećmi lub dorosłymi. Obejmuje również wyzyskiwanie seksualne dzieci, czyli czerpanie zysku np. z pornografiiz udziałem dzieci lub prostytucji dziecięcej. Grooming (wobec dziecka) – za-chowania, których celem jest przygotowanie dziecka do wykorzystywania sek-sualnego. Obejmuje nawiązanie szczególnej relacji z dzieckiem, często równieżwarunkowanie rodziców i innych dorosłych oraz osłabienie ich czujności, abymyśleli, że relacja z dzieckiem jest normalna i pozytywna.
przemoc rówieśnicza (agresja rówieśnicza, bullying) – występuje, gdy dziecko do-świadcza różnych form przemocy ze strony rówieśników, bezpośrednio lub z uży-ciem technologii komunikacyjnych. Ma miejsce wtedy, gdy działanie ma na celuwyrządzenie komuś przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter sys-tematyczny (powtarzalność), a ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy spraw-ców. Obejmuje przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie),relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwkoosobie), fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie), materialną (np. kra-dzież, niszczenie przedmiotów) oraz elektroniczną (złośliwy SMS lub e-mail, wpisw mediach społecznościowych, umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmie-szających ofiarę), a także przemoc podczas randki ze strony chłopaka/dziewczyny
STANDARD 1 STWORZENIE I ZACHOWANIE BEZPIECZNEGO ŚRODOWISKAW PARAFII
# W parafii GRODZISKO został opracowany i wprowadzony w życie wewnętrz-ny dokument, w którym zawarta jest polityka ochrony przebywających tam dziecii osób dorosłych zgodnie z obowiązującymi standardami wyznaczonymi zarównoprzez dokumenty państwowe (Ustawę o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opie-kuńczy oraz innych ustaw z dn. 28 lipca 2023 r. – tzw „Ustawa Kamilka”), jaki wskazania wynikające z Wytycznych Kościoła katolickiego w Polsce.
# W przygotowaniu wewnętrznego dokumentu uczestniczą zaangażowani świeccy,a także dzieci.# W parafii działa Zespół ds. Prewencji (patrz.: Standard 2).
# Polityka ochrony dotyczy szczegółowych zasad bezpieczeństwa i sposobów ochro-ny przebywających tam dzieci i bezbronnych dorosłych, czyli:) rekrutacji personelu i osób zaangażowanych duszpastersko w parafii;) bezpiecznych relacji pomiędzy dorosłymi zatrudnionymi i pomagającymi dusz-pastersko w parafii a dziećmi i bezbronnymi dorosłymi;) bezpiecznych relacji pomiędzy rówieśnikami;) bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych;) zasady ochrony wizerunku i danych osobowych;) sposobu reagowania w parafii na przypadki podejrzenia, że dziecko doświad-cza przemocy fizycznej, psychicznej czy seksualnej i zasad prowadzenia rejestruinterwencji (Załącznik 3);) pomocy osobom pokrzywdzonym.
# Standardy ochrony są dostępne w parafii i podane do publicznej wiadomości(na stronie internetowej oraz wywieszone np. w gablocie parafialnej).
